Water!

Field-trip. Jonge consultants die zijn ingehuurd door ACCU, het overkoepelende orgaan van de anti-corruptie-organisaties, om een Water Sanitation Survey te doen, vragen of ik mee wil. En wat dachte-ge zelf? Natuurlijk, laat geen kans voorbij gaan om zo snel als mogelijk te zien waar in de praktijk de problemen zijn. Wat water betreft zijn die er legio. Opmerkelijk, voor een gebied zo vol natuurlijke bronnen, want vlakbij de bergen waar het puurste water vandaan komt. Toch blijken heel veel mensen in de dorpjes waar we vandaag langstrekken geen toegang tot schoon drinkwater te hebben. En dat terwijl er miljoenen Shillings worden geinvesteerd door hulporganisaties en de overheid in de aanleg van waterputten, pijpleidingen, pompinstallaties etcetera. Op papier klopt het allemaal, de projecten lijken zinvol, de fondsen worden ingezameld, de aanbesteding geregeld...en dan vervolgens gebeurt er of helemaal niks, of eerst wel wat en dan weer niks of een uitgebreide aanleg, die uiteindelijk niet wordt afgemaakt. Resultaat: niks komma nada, in ieder geval niet voor de mensen voor wie het bedoeld is. Een heleboel geld down the drain, al is dat een verkeerde beeldspraak in dit verband. Toch gaat dit al heel lang zo en verandert er weinig. Er moeten dus mensen zijn die belang hebben bij dit soort praktijken. Wie zijn dat? You guessed it, de aannemer en dezelfde ambtenaren die voor wat steekpenningen waarschijnlijk de aannemer het project hebben gegund. Is er dan niemand die hier over klaagt en hier iets aan wil doen? Jawel, de mensen van het dorp, want die zitten zonder schoon drinkwater. Maar die weten vaak niet wat hun rechten zijn, bij wie ze moeten aankloppen en hoe ze het moeten aanpakken. En als ze het wel weten komen ze vaak terecht bij ...dezelfde ambtenaren over wie ze klagen. Er zijn wel officiele instanties waar ze uiteindelijk zouden kunnen klagen, maar daar komen ze vaak niet eens terecht. En als ze daar wel terechtkomen, dan worden ze niet gehoord. Misschien wel omdat de ambtenaren daar ook weer zo hun belangen hebben. Of omdat ze houden van wat in Oeganda bij de overheid een nationale volkssport lijkt: prachtige wetten en instanties instellen, op papier klopt het allemaal perfect, alleen qua uitvoering, tja, daar schort het nogal aan. En zo zie ik vandaag twee projecten van bij elkaar bijna een miljard USh (ca 40.000 gulden), waar helemaal niks van terecht is gekomen. Waar soms een peperdure pompinstallatie staat, die niet werkt omdat er geen geld is voor brandstof en onderhoud (veel te duur voor de lokale bevolking), of omdat de pijpleidingen niet voldoende zijn aangelegd of kapot zijn gesprongen of naar nergens leiden. En de mensen in de dorpen, die halen vervolgens maar weer water uit een smerige rivier of een modderpoeltje, met alle risico's vandien: cholera, tyfus of meer van dat soort nare dingen. Of uit een kratermeer, waar ze vervolgens weer bilharzia van krijgen, ook niet zo aangenaam.

Hoe dit te doorbreken? In ieder geval door het te rapporteren en te registreren. En consequent te blijven volgen wat er vervolgens mee gebeurt. Daar zal ik het komende jaar nog veel van merken, als het goed is.

Op veel plekken in de dorpjes en sub-county's zitten monitors die door RAC zijn gevraagd om door te geven wat ze tegenkomen, zodat RAC er mee aan de slag kan. De monitor vandaag heet Patrick en lijkt veel op Don Cheadle, de hoofdrolspeler uit Hotel Rwanda. Hij geeft les op een lagere school en leidt ons vandaag rond. We komen bij een houten brug die kort daarvoor voor veel geld is aangelegd. De brug wordt door wat lokale jongens voortdurend uit elkaar gehaald en tegen betaling weer in elkaar gezet. Elke auto en motor die wil passeren moet eerst betalen, anders wordt de brug niet weer rijklaar gemaakt. Het zijn niet alleen de hoge piefen en de lokale machthebbers die zich schuldig maken aan dit soort praktijken, soms zijn het ook gewoon een paar opgeschoten jochies die een kans ruiken om wat geld te verdienen. Ten koste van hun omgeving, dat wel.